CHOROBA TRZEWNA CZYLI CELIAKIA

Odrobina historii na początek

Opisy celiakii podawali już Hipokrates i Areteusz z Kapadocji. Jednak jej przyczyny nie były znane i przez wiele kolejnych stuleci celiakię uważano za chorobę o niewiadomej etiologii. W 1888 roku lekarz Samuel Gee jako pierwszy w nowożytnej medycynie opisał celiakię jako przewlekłą niestrawność, która może pojawiać się niezależnie od wieku i charakteryzuje się występowaniem jasnych pienistych stolców. Opisał dziecko chore na celiakię, u którego objawy choroby ustępowały na diecie złożonej z małży. Po powrocie do dotychczasowego sposobu odżywiania choroba dziecka wróciła. Dopatrywał się jej przyczyn w odpowiedniej diecie, jednak nie wskazał na gluten jako główny czynnik sprawczy. Świat medyczny ciągle nie wiedział, co powoduje chorobę trzewną.

Rozwiązanie zagadki przyszło dopiero podczas drugiej wojny światowej. W tym czasie żywność była towarem deficytowym. Brakowało chleba i mąki. I właśnie dzięki temu holenderski lekarz Wille Dicke zaobserwował, że chorzy na celiakię, którzy spożywali głownie ziemniaki, cebulki tulipanów i kapustę, wyraźnie lepiej się czuli. Kiedy Szwedzi zaczęli dostarczać samolotami różne produkty żywnościowe, w tym chleb, stan chorych znacznie się pogorszył. Dicke zaczął dopatrywać się związku między celiakią a spożyciem chleba. W 1950 roku przedstawił, kontrowersyjną jak na tamte czasy rozprawę na temat szkodliwości niektórych produktów zbożowych. Jego stwierdzenia spotkały się początkowo z ostrą krytyką, gdyż nie chciano wierzyć, że chleb może powodować chorobę o tak wyniszczającym przebiegu, jaką jest celiakia. Okazało się, że jednak może.

To właśnie zawarty w niektórych zbożach gluten wywołuje u osób mających predyspozycje genetyczne chorobę trzewną.

 Czym jest choroba trzewna?

Współcześnie podstawą leczenia celiakii jest wykluczenie z diety niektórych produktów zbożowych, gdyż choroba ta charakteryzuje się nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną na spożywany gluten zawarty w zbożach takich jak pszenica, żyto, jęczmień, owies oraz pochodnych tych zbóż (pszenżyto, orkisz itp.). W wyniku tej odpowiedzi dochodzi do charakterystycznych zmian w obrębie błony śluzowej jelita cienkiego, a we krwi stwierdza się serologiczne markery celiakii.

Celiakia pośrednio powoduje wiele innych objawów klinicznych, zwłaszcza zaś zespół złego wchłaniania, gdyż na skutek uszkodzenia błony śluzowej zaburzeniu ulega przyswajanie wielu składników mineralnych, witamin i innych niezbędnych dla zdrowia związków. Z zaburzeniami wchłaniania wiążą się dysfunkcje mineralizacji kości, niedobór białka, witamin B, D, E, K, kwasu foliowego. Te niedobory to kompletna katastrofa całego organizmu- złamania kości, wychudzenie, próchnica zębów, zwyrodnienia stawów, wypadanie włosów.

Trudno uwierzyć, że zwykły kawałek chleba może działać u niektórych osób aż tak toksycznie. A jednak.

Celiakia staje się obecnie chorobą coraz częstszą. Wprawdzie żyjemy w czasach postępu medycyny i większe są szanse na jej wykrycie, natomiast kiedyś wiele osób mogło na nią cierpieć, nie zdając sobie z tego sprawy. A jednak notuje się wzrost zapadalności na tę chorobę. Może być on związany z wyraźnym zwiększeniem spożycia pszenicy, która staje się wszechobecna w codziennej diecie wielu osób, jak również z uzyskaniem jej nowych wysoko glutenowych krzyżówek.

Przyczyny celiakii

Choroba trzewna jest schorzeniem o nie do końca ustalonej etiologii, a jej wystąpienie wyjaśnia kilka hipotez tłumaczących schemat prowadzący do uszkodzenia błony śluzowej jelita. Z całą pewnością rolę odgrywają predyspozycje genetyczne, gdyż choroba występuje często rodzinnie. Oprócz nich udział w powstawaniu celiakii odgrywają czynniki immunologiczne, środowiskowe i infekcyjne. Choroba może wystąpić w każdym wieku. nie mamy więc gwarancji, że jeżeli jesteśmy dziś zdrowi, za kilka miesięcy nie okaże się, że organizm źle toleruje gluten.

Jej przebieg może być bardzo różny. Celiakia jawna to przede wszystkim częste cuchnące biegunki i spadek masy ciała spowodowany upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych w uszkodzonych jelitach. z zaburzeniami wchłaniania wiążą się również zaburzenia rozwoju u dzieci, niskorosłość, choroby niedoborowe, stany depresyjne.

Celiakia skąpoobjawowa niekoniecznie daje objawy ze strony układu pokarmowego dlatego chorzy często nie podejrzewają nawet, że mogą cierpieć na to schorzenie.

Co powinno wzbudzić nasze podejrzenia?

Nieleczona celiakia może dawać następujące objawy i prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia takich chorób, jak:

• choroby autoimmunologiczne (choroba Hashimoto, cukrzyca typu 1, endometrioza, autoimmunologiczne choroby nerek i wątroby,
• choroba Duhringa (skórna postać celiakii),
• choroby związane z upośledzonym wchłanianiem (anemia, osteoporoza, hipoplazja szkliwa zębowego, niskorosłość, niedorozwój fizyczny, bezpłodność lub inne zaburzenia płodności),
• choroby nowotworowe (zwłaszcza rak gardła, przełyku i jelita cienkiego),
• zaburzenia psychiczne (depresja, drażliwość, nerwowość)

Objawy sugerujące występowanie celiakii:

• choroba trzewna w rodzinie (zwłaszcza u krewnych pierwszego stopnia),
• biegunki, bóle i wzdęcia brzucha,
• zespół jelita drażliwego,
• opóźnienie rozwoju, niskorosłość,
• niedowaga lub nadwaga niepoddająca się leczeniu,
• choroby niedoborowe (osteoporoza, krzywica, próchnica, niedokrwistość),
• choroby autoimmunologiczne,
• zaburzenia płodności op nieustalonej etiologii,
• przewlekłe zmęczenie, depresja lub przeciwnie: nadreaktywność, nerwowość

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu choroby trzewnej

• badania genetyczne,
• oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) oraz przeciwko endomysium mięśni gładkich (EMA)
• biopsja jelita cienkiego (nie zawsze)
  

Leczenie celiakii

Jedyne optymalne leczenie choroby trzewnej to stosowanie odpowiedniej diety polegającej na całkowitym wyeliminowaniu glutenu. Dieta obowiązuje przez całe życie, gdyż spożycie nawet minimalnych ilości glutenu może spowodować nawrót objawów.

Warto wiedzieć, że u chorych cierpiących na chorobę trzewną  często występują również wysokie wartości przeciwciał przeciwko różnym innym antygenom pokarmowym, głównie białkom mleka krowiego oraz jaj.