MLEKO- PRZYJACIEL CZY WRÓG?

Dla wielu z nas mleko i jego przetwory są nieodłącznym elementem diety. Czasem jednak nawet najwięksi smakosze mleka muszą z niego zrezygnować. Bo białka mleka krowiego należą do substancji najczęściej uczulających.

Najcenniejszymi składnikami mleka są wapń i białko. W jego skład wchodzą również: lekkostrawny tłuszcz mlekowy, witaminy B2, A, D, fosfor i magnez.

Alergia na białko mleka krowiego

Jest to pierwsze obce białko z którym styka się przewód pokarmowy dziecka, dlatego alergia na mleko jest najbardziej rozpowszechnioną alergią u dzieci. Występuje najczęściej u niemowląt i małych dzieci. Ustępuje przeważnie w wieku 2-3 lat.

Mleko krowie znacznie różni się składem od mleka kobiecego Zawiera więcej białka gdyż przeznaczone jest dla cieląt, które zdecydowanie szybciej rosną.

Mleko krowie zawiera ponad 30 białek, z których każde może być przyczyną alergii. Jednakże najczęściej powodują ją kazeina oraz, rzadziej, białka serwatkowe. W Polsce alergia na białko mleka krowiego występuje u 2,7 % niemowląt karmionych sztucznie i u 1,8 % karmionych naturalnie.

Jak objawia się alergia na białka mleka

Objawy alergii na mleko krowie mogą się zmieniać co do miejsca i formy występowania. Najczęściej alergia na białko mleka krowiego objawia się dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, takimi jak:

cuchnące biegunki z domieszką krwi,wymioty, kolka brzuszna, refluks żołądkowo-jelitowy (obfite ulewanie) oraz zahamowanie przyrostu masy ciała.

U 50% niemowląt alergia na mleko może objawiać się w postaci alergii skórnej. Na powierzchni skóry pojawia się wówczas wyprysk (egzema) czyli swędzące czerwone grudki na zagięciach łokciowych i kolanowych oraz dłoniach. u starszych dzieci występuje atopowe zapalenie skóry (AZS)

Inne objawy mogą dotyczyć układu oddechowego: nawracające zapalenia oskrzeli, katar alergiczny oraz nawracające zapalenia uszu

Leczenie:

• Podstawą leczenia alergii pokarmowej jest dieta eliminacyjna
• Jeśli objawy nadwrażliwości na białka mleka krowiego wystąpiły w okresie karmienia dziecka piersią, dieta dotyczy także matki, która musi wyłączyć ze swoich posiłków zarówno mleko jak i produkty mleczne
• Matka karmiąca poza wyłączeniem mleka powinna być na diecie bez jaj, wołowiny, ryb, używek, cytrusów, z suplementacją preparatami wapnia i witamin
• W przypadku konieczności karmienia sztucznego niemowlętom podaje się mieszanki mleczne zawierające hydrolizaty białkowe. Białka serwatkowe mleka krowiego i kazeina poddawane są procesowi hydrolizy, następuje rozerwanie łańcuchów białek na krótsze oraz aminokwasy, które rzadko powodują alergię.

Nietolerancja laktozy

W odróżnieniu od prawdziwej alergii na mleko krowie, która zawsze jest uczuleniem na składniki białkowe mleka (kazeinę, laktoalbuminę, laktoglobulinę) istnieje również nietolerancja cukru mlecznego (laktozy) spowodowana zbyt małą aktywnością laktazy- enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy.

Jak objawia się nietolerancja laktozy

Laktoza, jeśli nie zostanie strawiona w jelicie cienkim czyli rozłożona na dwa cukry proste -glukozę i galaktozę, przechodzi do jelita grubego i dopiero tu jest rozkładana przez florę bateryjną do kwasu mlekowego, dwutlenku węgla, wodoru, metanu, wodorotlenków. Powstające w tym procesie gazy powodują wzdęcia, kruczenie (słyszalne ruchy perystaltyczne jelit), przelewanie, uczucie napięcia i pełności, wiatry, bóle brzucha a czasem biegunki.

Zwykle uczucie dyskomfortu i inne objawy pojawiają się w ciągu godziny  po spożyciu produktu mlecznego. Niektórzy odczuwają dolegliwości tylko po spożyciu dużych ilości mleka, u innych wystarczy już niewielka jego porcja, by wystąpiły problemy.

Przyczyny niedoboru laktazy: 

• wtórny niedobór wynikający ze zniszczenia błony śluzowej jelita (wraz z zawartą w niej laktazą) w skutek np. infekcji bakteryjnej czy wirusowej, celiakii, alergii pokarmowej,  choroby Leśniowskiego-Crohna, stosowania leków czy nadużywania alkoholu. Ten typ niedoboru może być przejściowy
• nietolerancja laktozy typu dorosłego (hipolaktazja osób dorosłych czy niedobór pierwotny)- którą powoduje obniżona lub zahamowana aktywnością laktazy
• wrodzony niedobór laktazy- sytuacja bardzo rzadka. W takim wypadku nietolerancja towarzyszy pacjentom całe życie i konieczne jest wprowadzenie na stałe diety z wykluczeniem laktozy

Nietolerancja laktozy jest zjawiskiem mocno uzależnionym od...geografii. Ze statystyk wynika, że objawy tej choroby występują w różnym nasileniu u 70% mieszkańców naszej planety. Jednak są regiony szczególnie na nią podatne. Dolegliwość najczęściej spotyka się wśród rdzennych Afrykanów i Latynosów. Chorobę diagnozuje się także u prawie każdego mieszkańca Bliskiego Wschodu. Europejczycy są bardziej uodpornieni. Szacuje się, że choroba dotyczy ok. 35 % Polaków i np. zaledwie 2 % Szwedów.

Jak żyć z nietolerancją laktozy

W przypadku stwierdzenia nietolerancji laktozy należy wprowadzić dietę. Może ona polegać na ograniczeniu lub całkowitym wyeliminowaniu pokarmów zawierających ten dwucukier.

Jeśli nie tolerujemy laktozy, a bardzo lubimy mleko, możemy je pić, zażywając jednocześnie laktazę, dostępną w postaci płynnej lub w tabletkach. Jeśli to nie pomaga, alternatywą jest spożywanie pozbawionego laktozy mleka sojowego albo mleka acidofilnego czy z obniżoną zawartością laktazy. Takie mleka dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością oraz coraz częściej pojawiają się w marketach i dyskontach. Niektórzy mogą raczyć się produktami mlecznymi zawierającymi częściowo strawioną laktozę. To przede wszystkim jogurty i inne wyroby zawierające probiotyki.

Zadbajmy o wapń

Jednak rezygnując z mleka i jego przetworów, narażamy organizm na deficyt wapnia, niezwykle ważnego składnika mineralnego. Odpowiednia ilość tego pierwiastka wpływa na zdrowie kości, zębów i prawidłową pracę mięśni oraz układu nerwowego. Dzienne zapotrzebowanie na wapń u dorosłego człowieka jest wysokie i wynosi średnio 1000 mg. W diecie bezmlecznej należy wprowadzić większe ilości zastępczych produktów obfitujących w ten składnik.

Bogate w wapń są m. in.:

• ryby- szczególnie te jadane wraz ze szkieletem (sardynki, szprotki czy sardele). Zawierają one również witaminę D ułatwiającą przyswajanie wapnia.
• żółtko- zawiera aż 147 mg wapnia w 100 g oraz znaczne ilości witaminy D.
• warzywa kapustne- w tej grupie rekordzistą pod względem zawartości wapnia jest jarmuż (100 g dostarcza go ponad 150 mg).
• rośliny strączkowe- zwłaszcza fasola i soja
• owoce- największe ilości tego pierwiastka dostarczają suszone figi. Niewielkie ilości wapnia znajdziemy również w morelach, kiwi, pomarańczach, śliwkach oraz porzeczkach
• wody mineralne- niektóre wody wysokozmineralizowane obfitują w wapń i magnez
• czasem rezygnacja z mleka wymaga stosowania suplementów wapnia. Powinno się je przyjmować po uzgodnieniu i wedle wskazań lekarza.

Dolegliwości po spożyciu laktozy, choć nieprzyjemne, są przemijające i zwykle nie powodują uszkodzenia przewodu pokarmowego.

Gdzie jeszcze czai się nasz wróg

Należy pamiętać, że śladowe ilości mleka, a zatem i laktozy, mogą występować w produktach z pozoru bezmlecznych. Znajdziemy ją w pieczywie, płatkach śniadaniowych, makaronie, słodyczach, zupach i sosach w proszku, produktach light, odżywkach dla sporowców, gotowych sosach, majonezach, keczupie, margarynie, a także w wędlinach i konserwach mięsnych. Laktozę możemy znaleźć również w niektórych lekach czy szczepionkach.